ارتقاء بهداشت و تأمین سلامت افراد جامعه از ارکان مهم پیشرفت جوامع می باشد. شواهد موجود نشان می دهد که بین سبک زندگی و سلامت عمومی همبستگی وجود دارد. بالغ بر 53 درصد علل مرگ و میر افراد جامعه با سبک زندگی آنها ارتباط دارد.
تمام موجودات در فصل بهار از خواب بیدار می شوند اما هستند عده ای که با آمدن بهار انرژی بدنشان را از دست می دهند؛ زیاد می خوابند و تغییر فصلی را به بدترین شکل ممکن یعنی کسالت و خواب آلودگی شدید تجربه می کنند. اما خوب است بدانید خواب آلودگی در فصل بهار طبیعی است.
بسیاری از افراد از این تغییرات خلقی شکایت دارند هرچند در بسیاری از موارد با گذشت فصل این عارضه از بین می رود. این اختلال که می تواند جزو دسته اختلالات خلقی محسوب شود، اختلال فصلی نامیده می شود. واقعیت این است که در فصل بهار به علت افزایش طول روز و تابیدن بیشتر نور خورشید اختلال خلقی در برخی افراد ایجاد می شود.

در واقع ساعت بیولوژیک بدن که با ساعت های طولانی شب تنظیم شده است حالا در فصل بهار نمی تواند با طولانی شدن روز هماهنگ شود، بنابراین فرد در اولین مرحله به اختلال خواب از نوع پرخوابی دچار می شود.
از سوی دیگر گردش خون در بدن در فصل زمستان و بهار تفاوت عمده ای می کند. در فصل زمستان گردش خون در بدن کمتر و خون رسانی به مغز بیشتر می شود اما در فصل بهار گردش خون در اندام ها بیشتر می شود و خون کمتری به مغز می رود؛ به این ترتیب به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی به مغز فرد احساس خواب آلودگی بیشتری می کند.
در فصل بهار مویرگ ها گشاد می شود و خون بیشتری را از خود عبور می دهد. از سوی دیگر سوخت و ساز بدن در فصل بهار بیشتر و مصرف اکسیژن توسط اندام ها باعث می شود مغز اکسیژن کمتری دریافت کند. اگر بدن فرد نتواند با تغییرات فصلی همراه شود، انرژی اش به سرعت تحلیل می رود و حتی با وجود خواب و استراحت طولانی، کسل می ماند.
مجموعه عواملی چون ایجاد ریزگردها، طولانی بودن روز، استراحت کمتر و فعالیت بیشتر همه و همه باعث خواب آلودگی افراد می شود که این وضعیت تا خرداد ماه ادامه دارد.

خواب بهاری در عمل مصداق بیشتری دارد و همه ما به نوعی آن را تجربه کرده‌ایم. چه بسیار زمان‌هایی که سر کلاس، محل کار، در اتوبوس و تاکسی، خواب بهاری پلک‌های ما را سنگین و چشم‌های ما را قرمز کرده است.
کسالت بهاری از دیدگاه پزشکی بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه این حالت ناشی از تغییرات بدن به واسطه گذر از فصل زمستان به فصل بهار است. این تغییرات تنها مختص انسان نیست، بلکه در میان جانوران نیز تغییرات چشمگیری در این زمینه مشاهده می‌شود.
حالات خواب آلودگی، در مبتلایان به کم خونی و کم بود آهن، سفید پوستان و سالمندان بیش تر است.

برای درمان خواب‌آلودگی بهار خرما بخورید

طب اسلامی راه‌حلی برای برطرف کردن این مشکل دارد که در ادامه به چند نمونه از آن ها اشاره خواهیم کرد:
یکی از دلایلی که سبب خواب‌آلودگی در این فصل می‌شود، کمبود فیبر موجود در موادخوراکی است.
از امام رضا(ع) روایت شده که ایشان بر سر سفره‌ای که سبزی تازه در آن وجود نداشت، نمی‌نشستند. همان‌طور که می‌دانید فیبر موجود در سبزی‌ها برای آرامش اعصاب و از بین بردن تنش‌های عصبی بسیار مهم است.
برای برطرف شدن خواب آلودگی همچنین می‌توانید بعد از طلوع خورشید پیاده‌روی کنید. همچنین تنفس هوای پاک صبحگاهی، روح‌ را سرزنده می‌کند و موجب نشاط می‌شود.
از نظر علمی نیز ثابت شده است که پیاده‌روی در هنگام صبح موجب افزایش هورمون سراتونین می‌شود که همان هورمون ایجاد کننده شادی در بدن است.

خواب آلودگی در فصل بهار را می‌توان با مصرف خوراکی‌هایی که ویتامین B دارند نیز برطرف کرد. مصرف خوراکی‌هایی که حاوی آهن هستند مانند حبوبات، سبزی‌ها، گوشت، برگه‌زردآلو، گروه لبنیات مانند ماست و شیر بدون چربی، سبوس گندم و نخودفرنگی هم خستگی را برطرف می‌کند.
توصیه شده در بهار خرما بیشتر میل کنید. این ماده خوراکی دارای 13ماده حیاتی از جمله فسفر و پتاسیم بوده که برای تقویت اعصاب و معده موثر است.
پهمچنین از امام صادق(ع) نقل شده که انجیر و آلو را در این فصل فراموش نکنید؛ زیرا کلید درمان بسیاری از بیماری‌های اعصاب است. همچنین این امام معصوم(ع) توصیه کردند برای آرامش روح و تقویت آن سیب را ببویید و سپس میل کنید.

راهکارهایی برای از بین بردن خواب آلودگی

ورزش های سبک، مصرف ویتامین c، مصرف ۲ لیتر آب در روز و مصرف سبزیجات و میوه جات تازه سبب سازگاری بدن با این فصل است.
خواب کافی ولی نه بیش از اندازه، در رفع کسالت موثر است. زیرا خواب زیاد قشر مغز را بی حس می کند و باعث خواب آلودگی بیشتر می شود. به همین دلیل است که هر قدر فرد بیشتر بخوابد، بیشتر احساس کسالت و خواب آلودگی می کند. شستن دست و صورت پس از بیدار شدن با آب سرد بسیار مهم است و داشتن تحرک بدنی هم به فرد در رفع کسالت کمک می کند. پرورش گل و گیاه در یک باغچه کوچک و یا نگهداری از گلدان و همزیستی با گیاهان هم در رفع اختلال بسیار موثر است. چرت ۱۵ دقیقه ای بین روز بسیار مفید است. قبل از رفتن به رختخواب غذای پرحجم مصرف نکنید. پس از خواب نیز یک دوش آب ولرم در رفع خواب آلودگی و کسالت موثر است.

عوامل جسمانی (فیزیولوژیک)

• تنظیم خواب: خواب به موقع، خواب اول شب، خواب به اندازه نیاز و خواب با شکم خالی و پرهیز از خواب بین الطلوعین
• رعایت برنامه غذایی: خوراک سالم و حلال، سبزیجات و صیفی­جات، خوراکی‌های طبیعی، شام سبک وپرهیز از خوراکی‌های مصنوعی و چرب، پرخوری، بدخوری.
• ورزش: مانند ورزش صبحگاهی، کوه، شنا و...
• حجامت یا اهدای خون: که علاوه بر تأمین سلامتی از غلظت خون می‌کاهد.
• توجه به فضای محیط: مانند رنگ روشن، نور کافی، درجه حرارت متناسب، بوی مطبوع، زیبایی محیط، گل و گیاه و فضای سبز و...
• رعایت بهداشت فردی، نظافت بدن و لباس و محیط
• رعایت نظم و آراستگی فردی و محیط پیرامون و پرهیز از شلختگی
• اقدام برای درمان بیماری‌ها و حفظ سلامت از جمله عفونت چشم که مستقیما موجب خواب آلودگی و کسالت است.
عوامل غیر جسمی و غیرمادی
• دعا و درخواست طراوت روحی از خدای متعال.
• معاشرت با انسان‌های سرزنده، نشیط و موفق.
• ارتباطات اجتماعی و هم‌صحبتی با دیگران.
• تفریح و استفاده از لذائذ حلال.
• استقبال از برنامه‌های رقابتی.
• حضور در جمع و فعالیت‌های جمعی و طراحی برنامه‌های گروهی؛ «الرفیق ثم الطریق».
• استحکام عمل
• پرهیز از معاشرت با انسان‌های سست و بی‌رمق؛ «افسرده دل افسرده کند انجمنی را»
• پرهیز از عزلت و انزوا و گوشه‌گیری

/ج